Emniyet kritik yazılımlar ve DO-178C
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte yazılım, her alanda hayatımızın bir parçası olmaya başladı. Her gün çeşitli şekillerde kullandığımız yazılımların doğru ve güvenilir bir şekilde çalışması bizler için birçok süreci hızlandırmakta ve birçok işlemi kolaylaştırmaktadır. Peki, kullandığımız bu yazılımların hatalı çalışması ya da hiç çalışmaması bizleri nasıl etkiler? Eğer söz konusu hata, kullandığımız bir eğlence sisteminde oluştuysa en fazla mutluluk seviyemiz etkilenecektir; ancak yazılımın kullanma amacı farklılaştıkça, ortaya çıkacak hatanın insan üzerindeki etkisi de farklılaşacaktır. Örneğin, sağlık durumunuzu kontrol için gittiğiniz hastanede, doktorunuzun kontrolünde girdiğiniz MR cihazında ortaya çıkacak bir yazılımsal hata, vücudunuzun olması gerekenden çok daha fazla ışımaya maruz kalmasına ve bunun sonucunda hastalık ya da ölümcül durum oluşmasına sebep olabilir.
Her yazılım bir sistemin ya da ekipmanın parçasıdır. Yazılımın hatalı çalışması ya da hiç çalışmaması sonucunda insan hayatını ölümcül seviyeye kadar etkileyebilecek yazılımlara emniyet kritik yazılımlar, bu tarz sistemlere de emniyet kritik sistemler denir. Medikal, raylı taşıtlar, otomotiv, nükleer enerji ve havacılık sektörleri, emniyet kritik sistemleri barındıran sektörlerden örneklerdir. Emniyet kritik sistemlerde oluşacak bir hata ölümcül ya da yaralanmalı kazalara yol açabilir. Bu riski ortadan kaldırmak ya da mümkün olduğunca azaltmak üzere yasal zorunluluklarla sistem tasarım sürecinde uygulanması gereken standartlar belirlenmiştir. Bu standartların tasarım üzerindeki uygulanma durumu resmi otorite denetimine tabidir. IEC61508 standardı endüstriyel süreç ölçüm, kontrol ve otomasyon alanında, IEC62034 medikal, IEC60880 nükleer enerji, EN50128 raylı sistemler ve ISO26262 otomotiv alanında emniyet kritik fonksiyonların geliştirilmesi amacıyla kullanılan standartlardır.
Havacılık elektroniği (aviyonik) yazılım geliştirme sürecinde uygulanmak üzere oluşan standart ihtiyacına çözüm Amerikan kuruluşu RTCA (Radio Technical Commision for Aeronautics) ve Avrupa kuruluşu EUROCAE (European Organization for Civil Aviation Equipment) tarafından getirilmiştir. Bu organizasyonlar, sektörün ve otoritenin ortak ihtiyaçlarını ve hedeflerini ortaya koymayı hedefleyen ve kar amacı gütmeyen kuruluşlardır. RTCA ve EUROCAE üyesi tasarım geliştiricilerinin ve havacılık otoritelerinin katılımlarıyla oluşturduğu komite çalışmaları ile sektördeki en iyi uygulamalar ve öğrenilen derslerden yola çıkarak ortak ihtiyaçlar ve çözüm yöntemleri belirlenmektedir. Bu çalışmalar sonucunda, geliştirilecek olan aviyonik yazılımda hedeflenen emniyet kritiklik seviyesi gereği sağlanması gereken hedefler, bu hedefleri sağlamak için gerçekleştirilmesi gereken aktiviteler ve hedeflerin sağlandığına dair sunulması gereken kanıtlar belirlenerek aviyonik yazılım geliştirme rehber dokümanı oluşturulmuştur. Bu dokümanın en son yayını 2011 yılında RTCA SC-205 ve EUROCAE WG-71 ortak çalışması sonucu (SC: Special Commitee, WG: Working Group), içeriği birebir aynı olarak Amerika tarafında RTCA tarafından DO-178C ve Avrupa tarafında EUROCAE tarafından ED-12C olarak yayınlanmıştır.
Havacılık elektroniği (aviyonik) sistemleri geliştirme sürecinde yazılımda uygulanan DO-178C/ED-12C rehber dokümanı, Amerika resmi sivil havacılık otoritesi FAA (Federal Aviation Administration) tarafından AC20-115D ve Avrupa resmi sivil havacılık otoritesi EASA (Europian Aviation Safety Agency) tarafından AMC20-115D yayınları ile resmen kabul görmüştür. Türkiye’de resmi sivil havacılık otoritesi olan SHGM (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) de havacılık elektroniği (aviyonik) yazılımı geliştirme projelerinde bu rehber dokümanı standart kabul etmektedir. Tam ismi “Software Considerations in Airborne Systems and Equipment Certification” olan standart ilk olarak 1982 yılında DO-178 olarak yayınlanmıştır. Yıllar içinde güncellenerek 1985 yılında DO-178A ve 1992 yılında DO-178B versiyonları yayınlanmıştır. Bugün Türkiye’de her ne kadar 2011 yılından önce başlayan projelerde bu standardın DO-178B versiyonu kullanılsa da yeni projelerde artık DO-178C versiyonu kullanılmaktadır.
Proven Danışmanlık ve Uyum Doğrulama Mühendisliği (UDM) Hizmetleri Ekibi (Consultancy & Compliance Verification Engineer - CVE Service Team) olarak, DO-178B ve DO-178C uyumu için bağımsız doğrulama hizmetleri ve sertifikasyon süreci üzerine sunduğumuz danışmanlık ve eğitim hizmetlerimiz ile sizlere rehberlik sağlayabiliriz. Konuyla ilgili daha detaylı bilgiye http://www.proven.com.tr üzerinden veya ghicdurmaz@proven.com.tr adresine e-posta atarak ulaşabilirsiniz.
D.Gizem HİÇDURMAZ